TPAO FAALİYETLERİ

TPAO FAALİYETLERİ

Ülkemiz birincil enerji ihliyacının yaklaşık % 60’ını ham petrol ve doğal gaz oluşturmakla olup, ham petrolün %89’u, doğal gazın ise %94’ü ithalatla karşılanmaktadır. Ham petrol ve doğal gazın geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi önümüzdeki yıllarda da dünya enerji sektöründe ve ekonomilerindeki önemini sürdüreceği yadsınamaz bir gerçektir.

TPAO Genel Müdürlüğü ülkemizin hidrokarbon ihtiyacının sürekli ve ekonomik olarak karşılanması amacıyla risk faktörü oldukça yüksek olan petrol sektöründe yurtiçi ve yurtdışı faaliyetlerini yoğun bir şekilde sürdürmektedir. Bu kapsamda Temmuz 1997-Temmuz 2000 döneminde:

132.27 ekip/ay jeolojik ve 190.23 ekip/ay jeofizik olmak üzere toplam 322.50 ekip/ay saha faaliyeti, 106 kuyuda 196.965 m sondaj, 46.913.279 varil (6.766.683 ton) ham petrol ile 1.7 milyar m3 doğal gaz üretimi gerçekleştirilmiştir. TPAO Genel Müdürlüğü’nün K.Marmara doğal gaz sahasını 1997 yılında üretime alması ile ülkemiz doğal gaz talebinin yerli üretimle karşılanma oranı %2’den %6’ya yükselmiştir.

Doğal Gaz Yeraltı Depolama Projesi

Doğal Gaz Yeraltı Depolama Projesi ile doğal gazın mevsimsel, günlük ve saallik tüketim taleplerinin düzenlenmesi; ısı farklılığına bağlı olarak, yaz aylarında azalan ısınma amaçlı gazın, kışın artan ihtiyacın karşılanması ve önümüzdeki yıllarda ortaya çıkacak olan doğal gaz arz açığına çözüm getirilmesi amaçlanmaktadır.
TPAO’nun Kuzey Marmara ve Değirmenköy’deki doğal gaz rezervlerinin tüketimi sonrasında, sözkonusu sahalar doğal gaz yeraltı deposu olarak kullanılacak olup, toplam kapasitesi 1.6 milyar m3 olarak öngörülmektedir. Yeraltı deposu 2004 yılında depo olarak hizmet vermeye başlayacaktır.
21 Temmuz 1999 tarihinde TPAO ile BOTAŞ arasında “Doğal Gaz Depolama ve Yeniden Üretim Anlaşması” imzalanmıştır. Bu anlaşmaya göre. Kuzey Marmara ve Değirmenköy doğal gaz sahaları TPAO tarafından gerekli yatırımlar yapılarak yeraltı gaz deposu olarak gelişlirilip, işletilecek ve her yıl depolanan ve geri üretilen doğal gaz için BOTAŞ, TPAO’ya bir ücret ödeyecektir.

Petrol Arama Faaliyetleri

TPAO, yatırım riskini paylaşmak amacıyla yurtiçinde ortaklıklar kurarak arama ve üretim faaliyetlerini sürdürmektedir. Deniz arama faaliyetleri kapsamında Batı Karadeniz’de ARCO ile, Doğu Karadeniz’de ise BP Amoco ile ortak çalışmalara devam etmekte olup, Mersin ve İskenderun Körfezi Off-shore çalışmaları için EL PASO (ABD) ile görüşmeler devam etmektedir. Kara alanlarında ise Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nde ARCO (ABD) ile üretim projeleri. PERENCO (Fransa) ile arama ve üretim, MND (Çek Cumhuriyeti); CNEVRON (ABD) ile de arama projeleri kapsamında çalışmalar sürdürülmekte olup, AMITY OIL (Avustralya) ile Trakya Bölgesi arama projeleri üzerine görüşmelerimiz devam elmektedir.

1997 yılında Lilan-1 ve Eskitaş-1 kuyularında, 1998 yılında ise Akgün-1 ve Adıyaman- 3/R kuyularında petrol keşfi gerçekleştirilmiştir.
Habur Sınır Kapısı’ndan mutad depolarla gelen motorinin yöre halkına sosyal adaleti sağlamak, vergi kaybını önlemek ve ülke menfaatlerine aykırı olmayacak ve haksız rekabeti de önleyecek şekilde yurtiçinde satışının düzenlenmes’ıni teminen 16 Mart 1999 tarihli Başbakanlık Oluru ile Habur Depolama Tesisleri’nin devreye alınıp işletimi TPAO’nun bağlı ortaklığı TPIC ile ŞIRGINTAŞ ve Türkmeneli Vakfı Ş’ırketi tarafından gerçekleştirilmektedir. Böylece, kontrolsüz ve kayıtsız olarak ülkemize giren motorin, bu tesis ile kayıt ve kontrol altına alınmış ve öncelikle devletimizin vergi kaybı önlenmiştir. Aylık KDV tahsilatı 3 Trilyon TL.’yi aşmıştır.
Kazakistan Milli Petrol Şirketi ile TPAO tarafından kurulan ve TPAO’nun %49 hissesine sahip olduğu KTM (Kazaktürkmunay) Ltd. 3 ruhsatta toplam 6763.8 km’ye indirgenen alanda değerlendirme ve üretim çalışmalarını devam ettirmektedir. KTM’ce 2000 yılı Haziran sonuna kadar 10.6 milyon ABD Doları yatırım payı geri ödemesi olarak TPAO’ya transfer edilmiş olup. KTM harcamaları KTM petrol gelirlerinden karşılanmakladır. Halen 4.000-4.5000 varil/gün olan ham pelrol üretiminin 6.000 varil/güne çıkarılmasına çalışılmaktadır.
Haziran 2000 sonu itibariyle KTM tarfından 2.6 milyon varil hampetrol satılarak 37.5 milyon ABD Doları brüt gelir elde edilmiştir.
Yine Kazakistan’da, Temir Bloğu ile ilgili arama faaliyet TPAO (%50) ve BP Amoco (%50) tarafından kurulan TEPCO Ortak Şirketi’nce sürdürülmektedir. TPAO ve BP Amoco’nun ortak olduğu Merkezi Blok’ta (Temir) 1. Arama Fazı’ndaki yükümlülükler tamamlanmış ve C. Yakut-1 kuyusu “Petrol ve Gaz Emareli Kuru Kuyu” olarak terk edilmiştir. 7 Nisan 2000 tarihinde başlayacak olan 2. Arama Fazı’na geçilmeden ruhsatın terk edilmesine karar verilmiş olup, işlemler yürütülmektedir.
Kazakistan’da 2000 yılında 10.7 Milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmış olup, bugüne kadar kümülatif olarak 287.7 Milyon ABD Doları transfer gerçekleştirilmiştir.
Azerbaycan Curnhuriyeti’nin Hazar Denizi Apşeron trendindeki üç petrol sahasının (Azeri, Çıralı ve Güneşli Sahası Derin Su Bölümü) işletilmesi amacı ile 1993 yılında kurulan ve içerisinde TPAO’nun da %6.75 hisse ile yer aldığı “Uluslararası Petrol Şirketleri Konsorsiyumu” faaliyetlerine planlandığı şekilde devam etmekledir.
Mevcut Çıralı-1 platformunda açılan ilk kuyudan üretime 7 Kasım 1997’de başlanmış olup, 10 üretim kuyusunda 110 bin varil/gün üretime ulaşılmıştır. TPAO’nun payına düşen günlük ortalama üretim miktarı ise 12.500 varil/gün dolayındadır. Mega Proje’den Haziran 2000 sonu itibariyle TPAO hissesine düşen kümülatif 7.4 Milyon varil petrol satışı gerçekleştirilerek, 138.0 Milyon ABD Doları gelir elde edilmiştir.
Mega Proje için 2000 yılında SOCAR payı (%5)’de dahil olmak üzere 54.0 Milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmış olup; Haziran 2000 itibariyle 16.9 Milyon ABD Doları başlangıçtan itibaren ise kıümülatif olarak 348.6 Milyon ABD Doları transfer gerçekleştirilmiştir.
Azerbaycan’ın Güney Hazar Denizi kesiminde yer alan Şah Deniz Arama Pröjesi’ne TPAO %9 hisse ile katılmıştır.
Ruhsat Alanı’ndaki ilk kuyu. SDX-1. 6,316 metre derinliğe kadar kazılmış, proje mükellefiyeti olan ikinci arama kuyusu (SDX-2) 5.892 metre derinlikte 2000 yılı başında tamamlanmıştır.
Şah Denizi prospekfinde her ne kadar sahanın rezerv ve üretim potansiyelinin daha sağlıklı tespiti üçüncü kuyunun testlerinden sonra yapılacaksa da mevcut veriler ikinci kuyunun (SDX-2) eldeki sonuçları; toplam rezervlerde önemli miktarlarda artış olacağını ve rezerv miktarının 1 trilyon m3’e kadar ulaşabileceği olasılığını gündeme getirmektedir. Buna bağlı olarak kondensat ve LPG miktarlarında da artışlar olabilecektir. Beklenen kondensat rezervi 1.5 milyar varil civarındadır. Projede üçüncü kuyu olan SDX-3’ün sondajına 2000 yılının üçüncü çeyreğinde başlanması planlanmaktadır.
Şah Deniz Projesi için 2000 yılında 12.0 Milyon ABD doları yatırım harcaması planlanmış olup, Haziran 2000 itibariyle 4.5 Milyon ABD Doları başlangıçtan itibaren ise kümülatif olarak 43.1 Milyon ABD Doları transfer gerçekleştirilmiştir.
Hazar Denizi’n’ın Azerbaycan sektöründe 3 ayrı prospektten oluşan Kurdaşı Arama Bloğu ile ilgili Arama-Geliştirme-Üretim-Paylaşım Anlaşması 2 Haziran 1998 tarihinde Bakü’de tarafların katıldığı bir törende imzalanmıştır. TPAO’nun bu projede hissesi %5’dir. Üç yıllık arama dönem’ıne sahip projede; bu dönem içinde 550 km2 3-B sismik çalışma yapma ve 3 arama kuyusu kazma mükellefiyeti bulunmaktadır. Bu kuyulardan ilkinin AD-1 X sondajına 22 Nisan 2000 tarihinde başlanmış olup, Haziran 2000 sonunda tamamlanmıştır. İkinci ve üçüncü mükellefiyet kuyularının ise 2001 yılı içinde açılması planlanmaktadır.
Kurdaşı Projesi için 2000 yılında 4.0 Milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmış olup, Haziran 2000 itibariyle 2.5 Milyon ABD Doları. başlangıçtan itibaren ise kümülatif olarak 9.9 Milyon ABD Doları transfer gerçekleştirilmiştir.
Yine Azerbaycan’da 3 ayrı prospektten oluşan Alov Arama Projesi için “Arama-Üretim Gelişim-Paylaşım” Anlaşması Temmuz 1998’de imzalanmış olup bu projede TPAO’nun hissesi % 10’dur. Üç yıllık arama süresi olan bu projede; 1.400 km2 3-B sismik etüt ve üç arama kuyusu kazma mükellefiyeti vardır. Sismik veri toplama işlemi Ocak 2000 itibariyle bitirilmiş olup, halen elde edilen verilerin prosesi yapılmakta ve yoruma hazırlanmaktadır. İlk arama kuyusunun 2001 yılı üçüncü çeyreği itibari ile kazılması planlanmakladır.
2000 yılında Alov Arama Projesi için 19.0 Milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmış olup, Haziran 2000 itibariyle 2.0 Milyon ABD Doları, başlangıçtan itibaren ise kümülatif olarak 19.8 Milyon ABD Doları transfer gerçekleştirilmiştir.
TPAO, 1993 yılından itibaren Türkmenistan’da kara ve deniz alanlarında çalışmalarını sürdürmektedir. Hazar Geçişli Gaz Boru Hattı ile ilgili 5 sahanın geliştirme üretimi için kurulacak konsorsiyumda TPAO’nun da yer alması sözkonusudur.
2000 yılında Türkmenistan’da 1.0 milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmış olup, Haziran 2000 sonu itibariyle 105.0 Bin ABD Doları, başlangıçtan bugüne kadar ise kümülatif olarak 3.9 Milyon ABD Doları transfer gerçekleştirilmiştir.
Cezayir’de Hassi Bir Rekaiz Bloğu’nda TPAO ve BP Amoco sırasıyla %25 ve %75 hisse oranlarıyla ortaktır. İlk keşif 1999’da Semhari-1 kuyusunda gerçekleştirilmiş olup, geliştirme çalışmaları devam etmektedir. 2. kuyunun sondajı tamamlanmış olup, 3. kuyunun sondajına 2000 yılının ikinci yarısında başlanması planlanmıştır.
2000 yılında Cezayir’de 7.5 Milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmış olup, Haziran 2000 itibariyle 2.5 Milyon ABD Doları, başlangıçtan bugüne kadar ise kümülatif olarak 22.2 Milyon ABD Doları transfer gerçekleştirilmiştir.
Libya Hükümeti, TPAO larafından belirlenmiş 2 bloğun (Ghadames baseninde MM Bloğu ve Sirte baseninde Blok-24) 5 Ekim 1999 tarihinde imzalanmış olan Arama-Üretim ve Paylaşım anlaşması’nı onaylamıştır. Arama dönemi boyunca her iki Blok için 5 kuyunun sondajı planlanmıştır. 2000 yılında Libya’da 5.0 Milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmıştır.
TPAO 1994’ten beri Irak’ta hidrokarbon arama ve üretim fırsatlarını araştırmaktadır. TPAO, Birleşmiş Milletlerin Irak’a uygulandığı ambargonun kalkmasından sonra gerçekleşmesi muhtemel Gharraf Petrol Sahası Geliştirme Projesi ve Irak-Türkiye Doğal Gaz İhraç Projesi için görüşmelerini sürdürmektedir. TPAO, BOTAŞ ve TEKFEN arasında, 2 Mayıs 1997 tarihinde. Irak-Türkiye Doğal Gaz İhraç Projesi faaliyellerine yönelik anlaşma imzalanmıştır. 2000 yılında Irak’ta 5.0 Milyon ABD Doları yatırım harcaması planlanmıştır.